وزیر نیرو در گفت‌و‌گو با روزنامه ایران:
رضا اردکانیان، این چنین مسأله «فرهنگ» را در صحبت‌های خود برجسته می‌کند. وزارت نیرو قصد دارد که خود را به‌عنوان یک وزارتخانه فرهنگی معرفی کند و وزیر نیرو نیز اعلام کرده است که فرهنگ‌سازی در زمینه مصرف صحیح آب و برق در برنامه‌های اصلی این نهاد قرار دارد. رضا اردکانیان چند روز پیش میهمان روزنامه ایران بود و نکات مهمی را در مورد لزوم اصلاح الگوی مصرف آب و برق مشترکان بیان کرد. البته به گفته او، در کنار تصحیح الگوی مصرف کارهای عمرانی نیز جریان دارد. به‌طوری که بزودی 15 طرح بزرگ آب و خاک در 5 استان کشور افتتاح می‌شود و این پروژه‌ها به علاوه نیروگاه‌های در حال احداث، نقش مهمی در مدیریت تابستان سال آینده خواهد داشت. اردکانیان معتقد است که در تابستان آتی به برکت بارش‌ها و همینطور برنامه‌ریزی‌هایی که برای مدیریت عرضه و تقاضا انجام شده، احتمالاً تنش آبی، خاموشی و همینطور معضل ریزگردها در جنوب کشور را نخواهیم داشت و دیگر غافلگیر نمی شویم.
برنامه شما برای عبور بدون تنش از تابستان سال آتی چیست تا مجدداً با خاموشی‌ها رو به رو نشویم و در بخش آب هم تنشی رخ ندهد؟
بخش برق از اواسط تابستان گذشته اقدام‌های لازم را شروع کرد و متعاقب آن برای آب هم برنامه‌ریزی‌ها آغاز شد. هفتگی جلساتی با مدیریت بنده برگزار می‌شود که در آن پیشرفت کار را مانیتور می‌کنیم. با کمک بانک مرکزی و با اتکا به منابع حاصل از صادراتی که داریم، بخش قابل توجهی از تجهیزات مورد نیازمان را قبل از ورود به چرخه تحریم‌ها به کشور وارد کردیم.
کارها در حال انجام است. شرایط راحتی نیست ولی امیدواری زیادی به مفاهمه خوبی که میان سازمان برنامه و بودجه، بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و دارایی و خزانه وجود دارد، است. جلسات ما در دولت جلسات ساکت و آرامی نیست. اگر کسی از پشت در رد شود، احساس نمی‌کند که خبری نیست، اما بعد از همه این تلاش‌ها و مجادلات و بحث‌ها، حاصل و خروجی‌اش استمرار گردش چرخ توسعه کشور است.
امسال توانستیم خیلی از طرح‌هایمان را در زمان‌بندی به بهره‌برداری برسانیم و تقریباً از اواخر سال یعنی حوالی 25 و 26 اسفند آماده می‌شویم که یک مجموعه‌ای از طرح‌های بزرگ آب و خاک را در 6 استان کشور افتتاح کنیم. مجموعه‌ای که برای آن 6 هزار و 853 میلیارد تومان هزینه شده و با این طرح‌ها حدود 45 هزار هکتار شبکه‌های اصلی ساخته، نزدیک به یک میلیارد مترمکعب آب مهار و تونل‌های متعدد و طویل المسیر احداث شده و هنوز این مسیر ادامه دارد.
در بخش برق هم 25 نیروگاه جدید را درصدد هستیم تا تابستان به مدار بیاوریم. حدود 3 هزار مگاوات مدیریت مصرف را در قالب 10 برنامه دنبال می‌کنیم که ان‌شاءالله اجرایی می‌شود.
به دور جدید تحریم‌ها اشاره کردید. آیا تحریم‌های اخیر بر فعالیت‌های وزارت نیرو در بخش برق اثرگذار بوده است؟
مطمئناً تحریم‌ها تهدیدهایی را در حوزه‌های مختلف برق می‌تواند داشته باشد، اما با اتخاذ سیاست‌های لازم سعی کرده‌ایم که این تهدیدها را تبدیل به فرصت کنیم. ازجمله توجه و حمایت بیشتر از ساخت داخل و بومی‌سازی تجهیزات برق، افزایش بهره‌وری در فعالیت‌ها، به مدار آوردن هرچه بیشتر واحدهای نیروگاهی و توسعه و همینطور افزایش تبادلات برق با کشورهای همسایه.
ریزگردها سال گذشته در جنوب کشور مشکلاتی را رقم زد؛ از جمله خاموشی ها. آن زمان استاندار و مدیران خوزستان می‌گفتند که «ما غافلگیر شدیم.» مشابه آن اتفاقی بود که در آب آبادان و خرمشهر افتاد و بحران ایجاد کرد. فکر می‌کنید از این غافلگیرشدن‌ها در تابستان سال آینده نیز خواهیم داشت؟
امیدواریم که نباشد؛ ولی بالاخره صنعت برق ایران با ظرفیت 80 هزار مگاوات شبکه بزرگی است که به خوبی در حال اداره است. سال گذشته کل شبکه کشور جمهوری آذربایجان در ماه جولای فروپاشید. عمدتاً به خاطر فشارهایی که کولرهای گازی به شبکه آن آوردند. چندین روز طول کشید و نتوانستند کل شبکه را کامل کنند. این اتفاق در همه کشورها می‌افتد. ما الان 15 سال است که فروپاشی شبکه نداشتیم. درباره اتفاقاتی نظیر حادثه ریزگرد و غیره اگر که بخشی عمل نکنیم، هیچ وقت تبدیل به یک شوک و فاجعه غیرمترقبه نمی‌شود یعنی وقتی که ما با هم کار کنیم و این میان تمام بخش‌ها فعال شوند، مشکلاتی از این دست رخ نخواهد داد. می‌دانیم که وقتی برای پروژه نفتی یا برای هر پروژه دیگر، منطقه‌ای را خشک کردیم، حقابه تالاب‌ها را ندادیم، یا در کشور عراق یک داستان‌های دیگری بود، بالاخره آثار و عوارضی خواهد داشت. این هشدار شاید لازم بود که ما به پدیده ریزگردها و آثاری که برای ما خواهد داشت، مقداری عمیق‌تر نگاه کنیم. امیدوارم که امسال چنین حادثه‌ای نباشد که قطعاً نخواهد بود چرا که بحمدالله وضعیت خوبی از حیث بارش‌ها داشتیم و الان اگر نگرانی وجود داشته باشد درباره مهار این بارش‌ها و سیلاب‌های ناشی از آن است.
از زمانی که وزیر نیرو شده‌اید موضوع سازگاری با کم آبی و مدیریت مصرف برق مدام در صحبت‌های شما به گوش می‌رسد. در زمینه فرهنگ‌سازی و تغییر ذائقه مصرفی چه اقداماتی در حال انجام است؟
غالب برنامه‌ها با این نگاه در حال اجراست. حتی من و همکارانم در حال آمده شدن برای معرفی وزارت نیرو به‌عنوان یک وزارتخانه فرهنگی هستیم. می‌خواهیم بگوییم دیگر کدام دو کالایی است که با تک‌تک آحاد مردم سروکار دارد. زن و مرد، کوچک و بزرگ، شهری و روستایی، زرتشتی، مسلمان، شیعه، سنی، مرزنشین، مرکز‌نشین، شمال‌نشین، جنوب‌نشین همه مصرف‌کنندگان آب و برق هستند. ما اگر روی قطره‌قطره آب و هر وات برق که منتقل می‌کنیم یک پیام هم بچسبانیم و بفرستیم، به همه می‌رسد. پس هرچقدر روی تصحیح الگوی مصرف سرمایه‌گذاری کنیم، این سرمایه‌گذاری منجر به سود خواهد شد.
ما سال 1382 به این باور رسیدیم که دوران مدیریت صرف تأمین و عرضه گذشته است. در دوران مدیریت تحریم و عرضه مسأله این است که نیاز مشترک را از این سد بدهم یا از آن چاه. چراکه آنقدر منابع دارید که فقط مانده مدیریت عرضه مسأله است. اما در ایران شرایط فرق دارد. کشورهای دیگر هم این دوران را داشته‌اند و ما دیرتر شروع کرده‌ایم. متأسفانه با‌وجود همه پیشرفت‌هایی که در ایران داریم، باید بپذیریم که در زمینه مصرف حتی عقبگرد هم کرده‌ایم و باید حتماً به همدیگر کمک کنیم تا از آن دست برداریم. خوب است که به موضوع اقلیم خشک و نیمه خشک کشور بپردازیم ولی حواسمان باشد همه این پرداختن‌ها یک وجه منفی دارد. یک عاملی در ضمیر ناخودآگاه‌مان می‌خواهد ما را از اینکه «عادات بد، بد است» دور کند. تا زمانی که ما این پاشنه آشیل را داریم، آسیب‌پذیریم. البته خوشبختانه ملتی هستیم که گذشته‌مان نشان می‌دهد که پدران ما در همین شرایط اقلیمی با پایداری و استقامت مسائل را حل کردند. اینکه تمدن ما حفظ شده است، اینکه کوچ‌های وسیعی که همه جا اتفاق افتاده، در مورد ایران اتفاق نیفتاده، برمی‌گردد به این سازگاری با اقلیم که از ابتدا در میان ما بوده است.
شما اشاره کردید که مردم در سال‌های گذشته عقبگرد فرهنگی نسبت به مصرف صحیح آب و برق هم داشته‌اند. فکر می‌کنید که توانسته‌اید مردم را در یک سال اخیر از این رفتار ناصحیح دور کنید؟
فکر می‌کنم پاسخ خیلی خوبی دریافت کردیم. هرقدر ما راحت‌تر ارتباط برقرار کردیم، هرقدر شفاف‌تر صحبت کردیم و هر قدر مردم را حتی در صحبت راجع به ضعف‌ها و مشکلات‌مان محرم‌تر دانستیم، به همان میزان پاسخ بیشتری هم گرفتیم. مردم هرقدر احساس تعلق کنند به همان میزان هم پا پیش می‌گذارند. تا زمانی که من به‌عنوان مدیر و مسئول طوری رفتار کنم که انگار این مجموعه، مجموعه‌ای است که تعلق به دولت یا وزارت نیرو دارد، طبیعی است که برخوردهای متفاوتی ببینیم. ولی الان در بحث انرژی، دنبال طراحی سیستمی هستیم که مردم بدانند اگر به آنها گفتیم که الگوی مصرف برای ما 300 کیلووات ساعت هست اما آنها طوری رفتار کنند که مصرف‌شان از این مقدار کم‌تر باشد، عایدی خواهند داشت. این امتیاز هم به‌صورت اعتباری در جایی ثبت می‌شود و می‌توانند بعداً از آن استفاده کنند. اگر هم بیش از حد الگو مصرف کنند، مثلاً باید هزینه‌های بیشتری را پرداخت کنند. من فکر می‌کنم ما هرچقدر شاخه علوم اجتماعی‌مان قوی‌تر شود و ارتباطات‌مان را با مردم فعال‌تر کنیم، موفق‌تر خواهیم بود.
بودجه‌ریزی امسال را در بخش آب و برق چگونه ارزیابی می‌کنید؟
هم دولت و هم مجلس بحمدالله به موضوع آب و برق توجه خوبی مخصوصاً در لایحه بودجه داشتند. هنوز بحث بودجه در مجلس به انتها نرسیده ولی آنچه که تاکنون تصویب شده خبرهای بسیار خوب و خوشایندی است. خبردار شدیم که با اذن رهبر معظم انقلاب برای سال 98 ما کماکان بهره‌مند از منابع صندوق توسعه ملی خواهیم بود. وزارت نیرو می‌تواند برای آب روستایی و آب شهری در شهرهای تحت تنش و هم مقابله با اثر ریزگردها بر صنعت برق، حدود 300 میلیون یورو از منابع صندوق بهره‌مند شود. ریزگردها آثار زیادی دارند و ما به‌دنبال کاهش آثار آن از صنعت برق هستیم. 300 میلیون یورو به ریال رقم قابل ملاحظه‌ای خواهد بود که علاوه بر سایر منابعی که داریم، کمک خواهد کرد. سازوکارهای پیش‌بینی شده هم در کنار منابع مالی به کمک ما خواهد آمد. سازوکارهایی که در قانون بودجه هم دولت پیشنهاد داده و هم مجلس محترم تأیید کرده است. یکی از آنها به مسأله امکان تهاتر مطالبات برمی‌گردد. بالاخره به شرکت‌های زیادی در بخش آب و برق بدهکار هستیم و خود آنها هم به سیستم بانکی بدهکاری‌هایی دارند. سیستم بانکی هم بده‌بستانی با بانک مرکزی دارد و این چرخه را که بحمدالله امسال برای اولین بار در قانون بودجه سال 97 ایجاد شده و وزارت نیرو یکی از بهره برداران عمده آن بود، گشایش قابل ملاحظه‌ای برای تسویه بدهی‌های ما و تنفس در بخش خصوصی ایجاد کرد.
چقدر از ظرفیت تهاتر مطالبات و بدهی‌ها در سال 97 استفاده شد؟
تا الان موفق شدیم بیش از 10 هزار میلیارد تومان در قالب تبصره 5 از این ظرفیت استفاده کنیم و در روزهای باقی مانده سال هم این روند ادامه خواهد داشت.
عنوان می‌شود که وزارت نیرو 42هزار میلیارد تومان بدهی دارد. آیا این رقم را تأیید می‌کنید؟ برای پرداخت آن چه برنامه‌ای دارید؟
وقتی در فصل بودجه‌ریزی هستیم اعدادی عنوان می‌شود که دقیق نیست. ولی امسال تلاش خیلی خوبی برای بازپرداخت بدهی‌ها از راه‌های مختلف صورت گرفته است. به طوری که اگر الان با بخش خصوصی مرتبط با آب و برق صحبت کنیم کمابیش نسبت به سال گذشته چهره‌های امیدوارتری می‌بینیم.
در زمینه کارهای برون مرزی برنامه چیست؟
همکاری‌های اقتصادی با فدراسیون روسیه از جمله کارهای برون مرزی و مأموریتی است که اخیراً دولت بر عهده وزارت نیرو گذاشته است. درصدد هستیم با کمک مجلس هرچه زودتر لایحه الحاق جمهوری اسلامی ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا تصویب شود، که به معنای دسترسی متولی و تولیدکنندگان ایرانی به بازار 80، 90 میلیونی این 5 کشور است. البته آنها هم از مسیر ترانزیت ایران برای صدور غلاتشان به‌عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان غلات در دنیا استفاده می‌کنند. این اتحادیه مانند یک منطقه آزاد عمل خواهند کرد و ما هم محصولاتمان را می‌توانیم با معافیت‌های گمرکی به 5 کشور روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، بلاروس و ارمنستان صادر کنیم. این مهم چشم‌انداز روشن و مثبتی را بویژه جلوی راه جوانان می‌گذارد که دلگرم‌تر، هوش و توان جوانی‌شان را برای توسعه کشور به کار گیرند.
چقدر می‌توانیم صادرات خدماتی را که در این بخش اشاره کردید افزایش دهیم؟
اگر به وب‌سایت سازمان سرمایه‌گذاری که زیرمجموعه وزارت اقتصاد و دارایی است، مراجعه کنید، وزارت نیرو بیشترین خدمات فنی و مهندسی را دارد. الان هم ما در آستانه نهایی کردن یک برنامه سه ساله بازسازی و نوسازی صنعت برق عراق توسط بخش خصوصی ایران هستیم که این شامل بازسازی نیروگاه‌ها و احداث نیروگاه جدید است. به آنها وعده داده‌ایم که در طول این برنامه تلفات شبکه برق عراق را از 50 درصد به 20درصد کاهش دهیم، این به معنای یک میدان وسیع برای کار و تلاش تعداد قابل توجهی از شرکت‌هاست. آخرین آمار نشان می‌دهد که در حال حاضر 875 شرکت سازنده تجهیزات برقی، 3450 شرکت پیمانکار و مهندسان و مشاوران برق و انرژی، 1200شرکت توزیع‌کننده تجهیزات آب و فاضلاب در کشور فعال هستند که اینها با گسترش فعالیت‌های بین‌المللی یک بازار کار مطمئن خواهند داشت. البته الزاماتی دارد؛ شاید مهمترین آن هم پایبندی به اصول اخلاقی این حرفه‌هاست. یعنی باید بدانیم که همه با هم در یک تیم هستیم و یک شرکتی که در کشورهای منطقه هست، در حال معرفی مجموعه شرکت‌های ایران است و رفتار، کردار و نوع برخوردش و کیفیت کار آن بر کار مابقی شرکت‌ها اثر دارد.
توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر و پاک در کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر از طریق مشارکت بخش خصوصی را به میزان5 هزار مگاوات تا پایان برنامه ششم توسعه کشور دنبال می‌کنیم و برای تحقق این برنامه قرار است ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر را هر ساله دو برابر کنیم. طی این مدت هم نیروگاه‌های جدیدی با فناوری‌های متنوع وارد عرصه تولید برق کرده‌ایم. به طوری که در حال حاضر ظرفیت تولید برق نیروگاه‌های اتمی به هزار مگاوات رسیده است و ظرفیت نصب شده نیروگاه‌های تجدیدپذیر هم به حدود 700 مگاوات رسیده است و تا پایان دولت دوازدهم نزدیک به چهار هزار مگاوات دیگر نیز به ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر همچون واحدهای خورشیدی و بادی اضافه خواهد شد.
اخیراً اعلام کردید که برنامه‌ریزی و اقدام برای اتصال شبکه برق ایران به اروپا در حال انجام است. سهم نیروگاه‌های تجدیدپذیر در برنامه‌های صادرات برق چقدر است؟
ما به‌جد دنبال وصل شدن به شبکه اروپا هستیم. در این راستا طرح تنبیه پرمصرف‌ها را برای اصلاح عادت مصرفی مشترکان دنبال می‌کنیم. می‌خواهیم شرایطی را فراهم کنیم که صنعت برق پایدار بماند و در عین حال به هاب انرژی در منطقه تبدیل شویم. حتی در این راستا اعلام کرده‌ایم که برای نیروگاه‌های تجدیدپذیر (خورشیدی و بادی) حاضریم این امکان را فراهم کنیم تا سرمایه‌گذاران حتی از شبکه موجود استفاده کنند؛ به این ترتیب خودشان هم تولید‌کننده و هم صادر‌کننده باشند. این موضوع زمینه رونق دیگری در زمینه صادرات برق فراهم خواهد کرد. البته مصوبه موجود برای صادرات برق به کشورهای همسایه است.
