مقاله//
بحث چالش‌برانگیز ممنوعیت و محدودیت کشت برنج در استان‌های غیرشمالی که سال ۹۳ از سوی وزارت جهاد کشاورزی به منظور مدیریت مصرف آب، مطرح شد مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان و تولیدکنندگان قرار گرفت، چرا که آنان معتقدند این طرح نمی‌تواند راهکار مناسبی برای مدیریت مصرف آب باشد. ضمن اینکه اشتغال و معیشت کشاورزان را با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد. شهریورماه سال گذشته، فرامک عزیزی، مدیرکل دفتر غلات و محصولات اساسی وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد:سیاست وزارت جهاد کشاورزی محدود کردن کشت برنج در تمام استان‌ها به جز در دو استان شمالی گیلان و مازندران است.
وی با بیان اینکه دلیل این مسئله محدودیت منابع آبی و تبخیر شدید است، گفت:در دیگر استان‌ها طی پروسه سه تا پنج ساله کشت برنج متوقف خواهد شد.
با این حال، در پی شرایط مناسب بارش‌ها در سال جاری و قیمت مقرون به صرفه برنج در بازار، کشاورزان اقدام به کشت این برنج در نقاط مختلف کشور کرده‌اند و این تصور برای برخی به وجود آمده که محدودیت کشت لغو شده و کشاورزان می‌توانند در نقاط غیرشمالی نیز برنج کشت کنند. اما مسئولان وزارت جهاد کشاورزی این مسئله را رد کردند.
یکی از معاونان وزیر جهاد در این زمینه گفت:در واقع به دلیل شرایط جوی مناسب، امسال برای کشاورزان سخت‌گیری نشد.
همچنین، رضا سرافرازی، مدیر کل امور آب وزارت کشاورزی با بیان اینکه طرح محدودیت کشت برنج در کشور همچنان اجرا می‌شود، گفت:هیئت وزیران هیچ تغییری در این مصوبه ایجاد نکرده است. وی در نشستی خبری در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه به گفته تولید کنندگان، طرح محدودیت کشت برنج در برخی مناطق لغو شده است، گفت: تغییر در این مصوبه فقط توسط هیئت وزیران امکان‌پذیر است و تاکنون هیئت وزیران هیچ تصمیمی در این زمینه نگرفته است.
سرافرازی با اشاره به تعیین الگوی کشت برای محصولات کشاورزی، توضیح داد:وزارت جهاد کشاورزی تقریباً برای تمام دشت‌های کشور الگوی کشت مشخص کرده است. ولی در این زمینه با برخی مشکلات مواجه هستیم.
به دلیل قیمت مناسب و بارندگی‌های خوب، کشاورزان مایل به کشت برنج هستند
وی با بیان اینکه برنج در ۱۷ استان کشور کشت می‌شود، ادامه داد:اما با توجه به شرایط بارندگی در سال جاری و قیمت برنج در کشور کشاورزان به کشت این محصول رغبت دارند و وزارت جهاد کشاورزی نیز نمی‌تواند برخورد جدی با تولیدکنندگان انجام دهد بنابراین در چنین شرایطی نیاز است که سایر دستگاه‌ها مانند استانداری‌ها، فرمانداری‌ها، وزارت نیرو و قوه قضائیه به این مسئله ورود کنند.
با این وجود، محدودیت کشت در استان‌های غیرشمالی همانطور که در ابتدای بحث اشاره شد چالش‌های بسی ۵ اری را می‌تواند به دنبال داشته باشد و دولت قبل از هر چیز باید با برنامه‌ریزی صحیح و مدون راه حلی صحیح برای برطرف کردن این چالش‌ها از جمله تأمین برنج مورد نیاز کشور در دو استان شمالی، ارائه کشت جایگزین مناسب به کشاورزان، تدوین الگوی کشت مناسب و … کند تا طرح مذکور به نحو مطلوب اجرا شود.
در همین زمینه فرامک عزیز کریمی، مدیرکل دفتر غلات و محصولات اساسی وزارت جهاد کشاورزی در گفتگو با خبرنگار مهر به تبیین جزئیات سیاست‌ها و برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی در این راستا پرداخت و اظهارداشت:ممنوعیت و محدودیت کشت برنج در استان غیر شمالی به جز گیلان و مازندران براساس تصویب نامه هیئت وزیران بوده و مقرر است در طی مدت سه سال سطح زیر کشت برنج در استان‌های مذکور به حداقل برسد.
از کشاورزان حمایت می‌شود و آنها را در تولید محصولات جایگزین هدایت می‌کنیم
وی با بیان اینکه در این راستا به منظور هدایت و حمایت کشاورزان راهکارهایی در نظر گرفته شده است، گفت:برای عملیاتی کردن این مصوبه شیوه نامه‌ای را کارگروه ملی خشکسالی به استان‌های هدف ابلاغ کرده است و براین اساس در مدت سه سال باید هدایت و حمایت از کشاورزان، از جمله معرفی محصولات جایگزین و روش‌های بهینه تولید با تخصیص اعتبار اجرایی شود.
۱۴ محصول به عنوان جایگزین کشت برنج معرفی و ابلاغ شد
کریمی با اشاره به اینکه با توجه به اقلیم‌های مختلف حداقل ۱۴ محصول به منظور جایگزینی کشت برنج برای طی مدت سه سال، به استان‌ها معرفی و ابلاغ شده است، افزود:هرچند با جایگزینی این محصولات آب مصرفی در اراضی مورد نظر حداقل به یک سوم تقلیل می‌یابد و از طرفی محصولات جایگزین عموماً جز محصولات راهبردی و مورد نیاز کشور است (دانه‌های روغنی و نباتات علوفه‌ای) اما در مقایسه با محصول برنج از درآمد اقتصادی پایین‌تری برخوردار هستند بنابراین وزارت جهاد کشاورزی در این راستا با تهیه طرح، پیشنهادات اعتباری و تسهیلات کم بهره، حمایت از کشت‌های جایگزین را در دستور کار خود قرار داده است.
وی درباره محصولاتی که قرار است جایگزین کشت برنج شوند، افزود:مهم‌ترین این محصولات گیاه جدید کینوآ و گیاهان علوفه‌ای از جمله سورگم، ارزن، پنبه، دانه‌های روغنی مانند سویا، آفتاب گردان، کنجد و برخی محصولات سبزی و صیفی که به روش نشائی کشت می‌شوند و مصرف آب آنها پایین است، هستند.
تولید برنج در دو استان شمالی در صورت حمایت جدی، ۴۰ درصد بیشتر از ظرفیت فعلی است
این مقام مسئول در وزارت جهاد کشاورزی درباره اینکه آیا محدود شدن کشت برنج در دو استان شمالی می‌تواند نیاز کشور را تأمین کند؟، اضافه کرد:میزان برنج تولیدی در استان‌های مشمول ممنوعیت کشت، حدود ۲۵ درصد از تولید برنج کشور را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که پتانسیل تولید برنج در دو استان شمالی در صورت حمایت جدی و پایدار از تولید در این دو استان حداقل ۴۰ درصد بیش از ظرفیت فعلی است که نه تنها کسری تولید سایر استان‌ها را پوشش خواهد داد بلکه از میزان کل تولید فعلی نیز به مراتب بیشتر خواهد بود.
کسری تولید در استان‌های غیرشمالی، با تنظیم واردات در مدت ۳ سال جبران می‌شود
وی درباره اینکه آیا این اقدام منجر به گران‌تر شدن برنج داخلی و کم‌رنگ‌تر شدن حضور آن در سفره خانوار نخواهد شد؟، تصریح کرد:همانطور که توضیح داده شد حدود ۲۵ درصد از تولید برنج کشور در استان‌های غیر از گیلان و مازندران اتفاق می‌افتد که این کسری تولید در صورت کاهش سطح زیر کشت در این استان‌ها با تنظیم واردات صرفاً در طی مدت سه سال جبران خواهد شد.
کریمی ادامه داد:انتظار بر این است که با حمایت همه جانبه از توسعه کمی و کیفی تولید و تقویت زیرساخت‌های تولید در دو استان شمالی شاهد افزایش و پایداری تولید برنج داخلی باشیم.
