مقاله//
کم‌آبی و تنش خشکی، یکی از مهم‌ترین تنش‌های محیطی است که بر رشد و عملکرد گیاهان تأثیر می‌گذارد. این تنش، زمانی رخ می‌دهد که میزان آب از دست دادن رفته گیاه طی فرایند «تعرق» بر میزان آب جذب‌شده گیاه از خاک پیشی بگیرد. امروزه، این موضوع به معضل بزرگی تبدیل‌شده و پدیده خشکسالی، به‌عنوان مهم‌ترین عامل محدودکننده رشد گیاه و تولید محصول در سراسر جهان به‌حساب می‌آید.
به اعتقاد محققان، برای رهایی از تبعات کم‌آبی، می‌توان از بهبود ساختار خاک به کمک کودهای آلی و طبیعی استفاده کرد. استفاده از انواع کودهای طبیعی از جمله ماده‌ای موسوم به «هیومیک اسید»، بدون اثر مخرب زیست‌محیطی ممکن است برای افزایش عملکرد محصول و کاهش تبعات خشکی خاک، مؤثر واقع شود. هیومیک اسید، ترکیب پلیمری طبیعی و آلی است که درنتیجه پوسیدگی مواد آلی خاک، پیت، لیگنین و غیره به وجود می‌آید که ممکن است برای افزایش محصول و کیفیت آن به کار گرفته شود.
در این خصوص، محققین کشور، پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن سعی شده است با به‌کارگیری رژیم‌های مختلف آبیاری و همچنین استفاده از کود آلی هیومیک اسید، میزان مقاومت گیاه دارویی «مرزه» به تنش خشکی بررسی شود.
گیاه دارویی مرزه، از خانواده نعناعیان است و به‌صورت بوته‌ای رشد می‌کند. این گیاه بوی معطر دارد و نیروبخش، تسهیل‌کننده عمل هضم، مقوی معده، مدر، بادشکن، قابض خفیف، ضد نزله، رفع کننده اسهال و ضد انگل است.
در این آزمایش که در گلخانه دانشگاه زابل انجام‌شده، محققان برای تعیین دوره‌های آبیاری، رطوبت هرکدام از گلدان‌ها را به‌طور روزانه اندازه‌گیری می‌کردند و پس‌ازآن که درصد حجمی رطوبت خاک به حد خاصی مطابق با معیارهای آزمایش می‌رسید، آبیاری را انجام می‌دادند. همچنین، محققان فوق، ماده هیومیک اسید را در غلظت‌های متمایز، با کودپاش دستی و در سه مرحله، روی خاک محلول‌پاشی کردند.
نتایج این بررسی‌ها نشان داد که رژیم آبیاری مورد استفاده و همچنین به‌کارگیری هیومیک اسید، به‌طور قابل‌توجهی بر میزان محصول در بوته مرزه تأثیر دارد. بر این اساس، نتایج، حاکی از آن بود که با افزایش میزان کاربرد هیومیک اسید، بر تعداد برگ مرزه افزوده می‌شود.
علیرضا سیروس‌مهر محقق گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل و سایر همکارانش در این پژوهش می‌گویند:بر اساس نتایج این تحقیق، زمانی که رطوبت خاک حدوداً ۵۰ درصد ظرفیت کامل خود است، رشد گیاه و شاخص‌های ریخت‌شناسی آن دچار افول می‌شوند. درحالی‌که با افزایش کاربرد هیومیک اسید تا میزان ۳۰۰ میلی‌گرم در لیتر در هر سطح آبیاری، مقادیر این شاخص‌ها افزایش‌یافته و به‌بیان دیگر، از شدت اثر تنش کم‌آبی و خشکی بر گیاه کاسته می‌شود.
این محققان بر این باورند که با توجه به نتایج پژوهش، در راستای کاهش مصرف کودهای شیمیایی و نیل به اهداف کشاورزی پایدار، می‌توان بخش زیادی از نیاز عناصر غذایی گیاه مرزه را با کاربرد کودهای آلی هیومیک اسید تأمین کرد. همچنین نتایج این پژوهش نشان از آن دارد که افزایش شدت تنش خشکی، باعث کاهش وضعیت تولید محصول مرزه می‌شود ولی به‌کارگیری ماده هیومیک اسید، می‌تواند از گیاهان در برابر تنش خشکی محافظت کرده و خسارت‌های ناشی از تنش خشکی را کاهش دهد.
به گفته محققین مجری این پژوهش، به کمک این یافته‌ها که در نشریه «زیست‌شناسی گیاهی ایران» منتشر شده‌اند، می‌توان برای افزایش محصول گیاه دارویی مرزه در مواجهه با تنش‌های ملایم کم‌آبی، کاربرد کودهای حاوی اسید هیومیک را پیشنهاد کرد.
نشریه «زیست‌شناسی گیاهی ایران» فصل‌نامه‌ای علمی پژوهشی است که توسط دانشگاه اصفهان با همکاری انجمن زیست‌شناسی ایران منتشر می‌شود.
