دوم فروردین؛ روز جهانی آب با شعار"ارزش آب"

روز جهانی آب برای آن است که به اهمیت آب بیندیشیم، در گذشته خود به دیده انتقاد و انصاف بنگریم، جراحاتی را که بر پیکره‌های پاک منابع آب این سرزمین وارد کرده‌ایم بشناسیم،از مسیرهای اشتباه احتراز کنیم، به اصلاح رفتارهای فردی و رویکردهای سیاستی خود همت گماریم و آینده‌ای مطلوب‌تر از امروز را، در سایه درست‌کرداری با آب بنا کنیم.

روز جهانی آب به ما یادآوری می‌کند که هر یک از ما در سرزمین خشک و نیمه‌خشک ایران عزیز، بیشتر از مردمان سرزمین‌هایی که آب‌های فراوان دارند، وظیفه داریم به حفظ و صیانت آب حساس باشیم.

روز جهانی آب اولین بار در سال 1992، در بیست و یکمین دستور جلسه کنفرانس (محیط زیست و توسعه سازمان ملل UNCED) در شهر ریودوژانیرو برزیل رسماً مطرح شد. در این کنفرانس از کلیه کشورها خواسته شد تا در راستای اجرای بیانیه 21 سازمان ملل، این روز را به عنوان روز ترویج و آگاه سازی مردم در مورد آب اختصاص داده و از طریق پخش و اشاعه نشریات و برگزاری کنفرانس‌ها، سمینارها و نمایشگاه‌ها در گرامیداشت آن بکوشند. همچنین آژانسی از سوی سازمان ملل برای هماهنگی مسائلی در مورد روز جهانی آب تعیین می‌شود که بسیاری از مسائل را در مورد منابع آب منعکس می‌کند. بخش امور اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل (UNDESA)، دهه 2005 تا 2015 را با عنوان "آب برای زندگی" معرفی کرده که 2015 سال آخر این دهه بود.

این دهه با هدف جهانی ‌"تمرکز بیشتر روی موضوعات مربوط به آب" آغاز شده که تلاش برای استفاده از مشارکت وفعالیت‌های توسعه مرتبط با آب و همکاری در همه سطوح برای دستیابی به اهداف مربوط به آب در اعلامیه هزاره و برنامه نشست جهانی توسعه پایدار در ژوهانسبورگ را شامل می‌شود.
از سال 1993، هر سال یک شعار جدید درباره مسائل حیاتی و حساس آن زمان برگزیده می‌شود تا فعالیت‌های جامعه بر پایه آن شعار شکل گیرد. از سال 1994 تاکنون عنوان‌های ویژه روزهای جهانی آب به ترتیب زیر بوده است:1994: آب و دغدغه‌های همگانی؛ 1995: آب و زنان؛ 1996: آب و شهرهای تشنه؛ 1997: آب جهان، آیا کافیست؟؛ 1998: آب زیرزمینی، گنجینه پنهان؛ 1999: همه در پایین دست رودخانه‌ها زندگی می‌کنند؛ 2000: آب برای قرن 21؛ 2001: آب برای سلامت؛ 2002: آب برای توسعه؛ 2003: آب برای آینده؛ 2004: آب و بلایا؛ ‌2005: آب برای زندگی؛ 2006: آب و فرهنگ؛ 2007: سازگاری با کم آبی؛ 2008: آب و سلامت؛ 2009: آب‌های مشترک، فرصت‌های مشترک؛ 2010: آب پاک برای جهان سالم؛ 2011: آب برای شهرها: پاسخ به چالش شهرنشینی؛ 2012: آب و امنیت غذایی؛ 2013: آب در هر مکان برای همگان با همکاری‌های بین المللی؛ 2014: آب و انرژی"،2015 " آب و توسعه پایدار"؛ 2016 "آب و مشاغل"، 2017 "پساب، طلای خاکستری"، 2018"طبیعت برای آب" ، 2019 "آب برای همه" و 2020 " آب و تغییر اقلیم؛ مسئولیت اجتماعی".

روز جهانی آب در سال میلادی جاری مصادف با 22 مارچ 2021 (2 فروردین 1400) از طرف UN_Water، ارزشگذاری آب Valuing Water نامگذاری شده است.

ارزش آب چیزی فراتر از ارزش مادی آن است. آب دارای ارزشی عظیم و پیچیده برای خانوارها، فرهنگ، سلامت، آموزش، اقتصاد و تمام اجزا محیط طبیعی می باشد.

به طور کلی ارزش آب از سه منظر حیاتی، فرهنگی و مذهبی و اقتصادی قابل بررسی است.

در خصوص ارزش حیاتی آب باید گفت، آب برای انسان و نیز همه موجودات زنده بر روی کره زمین، مایه زندگی و سرزندگی است. این ماده، زندگی را بر روی زمین ممکن کرده و یکی از مؤلفه های اساسی در شکل گیری کره زمین، پیکر جانوران و حتی اتمسفر است. در واقع زیستن بدون وجود آب غیرممکن به نظر می رسد.

از منظر فرهنگی، آب یکی از مقدس ترین عناصر طبیعی نزد ایرانیان باستان به شمار می رفته است. جلوه های گسترده ای از فرهنگ، تمدن و هنر ایرانیان تحت تأثیر باورها و اسطوره هایی بوده است که در رابطه با آب پدید آمده اند (نظیر آناهیتا (الهه آب)) و یا جشن هایی نظیر آبانگاه؛ و این امر حکایت از آن دارد که ایرانیان از گذشته آب را بسیار پاس می داشتند. بر اساس این باورهای فرهنگی درباره ی آب، این عنصر جایگاهی کانونی در زندگی و باورهای ایرانیان باستان داشته و به ویژه به عنوان عاملی پاک و پاک کننده به شمار می آمده و در آیین های دینی نیز اهمیت محوری داشته است. در دین اسلام نیز آب جایگاه ویژه ای دارد به طوری که در بیش از صد آیه قرآن کریم در مورد آن آمده است؛ همچنین در مذهب شیعه جایگاهی ممتاز برای آب ذکر شده است. در بخش زیادی از احکام فقهی، به موضوع آب و نیز اهمیت آن در طهارت پرداخته شده است.

پرداختن به ارزش اقتصادی آب به سادگی آن چیزی که به نظر می رسد؛ نیست. آب یک منبع حیاتی است و با محدود شدن هر چه بیشتر آن، ارزش آن افزایش می یابد.به عبارتی دیگر ارزش اقتصادی آب تحت تأثیر محدودیت آن قرار می گیرد.

اما در زندگی روزمره ما، آب کالایی مصرفی معمولی به شمار می رود و با اینکه ارزش اقتصادی بالایی دارد اما ما برای آن، نسبت به سایر کالاهای مصرفی، هزینه به مراتب کمتری می نماییم؛ علت این امر آن است که بخش عمده این هزینه ها توسط یارانه های دولتی و گاه با بی توجهی به محدودیت جدی منابع آب پرداخت می شود. این امر، منحصر به بخش شرب نبوده و بخش های دیگر نظیر کشاورزی را نیز شامل می شود.

کشور ما ایران در کمربند بیابانی و نیمه بیابانی کره زمین قرار دارد؛ از ویژگی های این منطقه محدودیت منابع آب سطحی، تبخیر بالا، وابستگی به منابع آب زیرزمینی و نیز بارندگی کم می باشد. به طوری که میانگین بارندگی در کشور ما تقریباً یک سوم میانگین جهانی بارندگی است. همچنین این میزان از بارندگی نیز توزیع یکسانی در سراسر کشور نداشته و در برخی مناطق بسیار کمتر از این است. لازم به ذکر است که طی سالیان اخیر، مسئله گرمایش جهانی و تغییر اقلیم نیز بر گسترش تنش های آبی در ایران افزوده است.

به دنبال افزایش جمعیت، گسترش اراضی کشاورزی و نیز رشد صنعت (بدون در نظر گرفتن محدودیت منابع آب)، استحصال از منابع آبی به طور بی رویه ای افزایش یافته است. همچنین به دلیل عدم توجه کافی به ارزش این منابع، در جای جای کشور شاهد آلوده شدن همین منابع اندک توسط فاضلاب های صنعتی، زه آب های کشاورزی و نیز ورود فاضلاب های شهری به آبهای سطحی هستیم. از طرف دیگر، به دنبال استحصال بی رویه از منابع آب زیرزمینی و کاهش مقدار آنها، روز به روز شاهد بالا رفتن غلظت املاح و شور شدگی این منابع ارزشمند هستیم. این ها همه حکایت از آن دارد که بیان ارزش این منبع حیاتی کاملاً ضروری است زیرا زمانی یک منبع برای ما مهم است و حفاظت و مراقبت از آن را در عمل دنبال می کنیم که برای آن، ارزش حقیقی قائل باشیم.

امسال که به دلیل اقدامات پیشگیرانه مرتبط با شیوع ویروس کرونا بیشتر از قبل برای شستن دستها، اقدام می کردیم؛ ارزش آب بیش از هر زمانی، برجسته شده است و روز جهانی آب، به گسترش سواد آب و آگاهی در این زمینه کمک می‌کند و نامگذاری روز جهانی آب با شعار ارزشگذاری آب نشان دهنده اهمیت آب و توسعه پایدار منابع آبی در سالیان آتی است و باید در اطلاع رسانی و آگاهی بخشی بدان توجه کرد.

امیدوارم مسئولیت اجتماعی و آگاهی جمعی در زمینه مصرف و سازگاری جهان با منابع آب روز به روز افزایش یابد و به مدد دانش، آگاهی، برنامه ریزی، اصلاح الگوی مصرف و مدیریت صحیح در راستای حفاظت و صیانت از این میراث حیاتی گامهای موثری برداریم.

دوم فروردین ماه روز جهانی آب بر عموم فرهیختگان، اندیشمندان، دغدغه مندان و فعالان این حوزه گرامی باد... باشد که در پاسداشت آب هر یک از ما بتوانیم سهم کوچکی ادا کنیم تا آیندگان با افتخار از ما یاد کنند... آب مهم است... آینده را تشنه نگذاریم...